افزایش سن ازدواج بر دیگر رخدادهای جمعیتی از قبیل فرزندآوری و نرخ باروری نیز اثر منفی داشته و به‌طورکلی با توجه به کاهش عمر خانواده تحقق کارکردهای آن با چالش روبه‌رو شده است.
از سوی دیگر، سن بحرانی بروز تغییرات قابل‌توجه در الگوی همسرگزینی ۳۰ سالگی بوده که در برخی از استان‌های کشور سن ازدواج از این سن عبور کرده و در کل کشور با ثبت میانگین سن ۲۸.۳ سال برای پسران در سال ۱۴۰۲ به این سن نزدیک شده است؛ لذا اهمیت این شاخص از حیث تغییر سبک ازدواج و تشکیل خانواده دارای اهمیت بسزایی است.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در بررسی های اخیر خود اعلام کرده است که بررسی فراوانی ازدواج، نشان از کاهش حدود ۴۵ درصدی نرخ ازدواج از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۱۴۰۲ دارد و ازسوی دیگر، افراد ازدواج کرده به نسبت جمعیت کل نیز کاهش داشته است، البته تعداد این افراد نسبت به جمعیت جوان با رشد روبه‌رو بوده است.
نشان از کاهش حدود ۴۵ درصدی نرخ ازدواج از ابتدای دهه ۹۰ تا سال ۱۴۰۲ دارد
بر اساس گزارش این مرکز، به نظر می‌آید افراد در ازدواج اول احساسی‌تر عمل می‌کنند و همین موضوع منجر به تصمیم براساس ملاک‌هایی می‌شود که ثبات و استحکام خانواده را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.نگرش مثبت جامعه نسبت به ازدواج در سنین بالاتر افزایش پیدا کرده و از سوی دیگر هرچه سن افزایش پیدا می‌کند، نگرش افراد به‌ضرورت ازدواج کاهش می‌یابد. بنابراین می‌توان گفت، افزایش سن ازدواج نه تنها کارکردهای خانواده سالم را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بلکه اصل تشکیل خانواده را به چالش می‌کشد.
آمار ثبت شده ازدواج
بر اساس آماری که روی درگاه آمارهای انسانی سایت سازمان ثبت احوال کشور منتشر شده است؛ دربازه زمانی ۱۰ ساله از سال های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲؛ برای کشور ۷۹۵ هزار و ۸۵۶ هزار ازدواج در سال ۱۳۹۲ ثبت شده است و این عدد در سال ۱۴۰۲ به ۴۸۱ هزار و ۳۹۵ رسیده که کاهش محسوسی را نشان می دهد؛ در این بین استان‌های مختلف بر حسب جمعیت آنها مورد بررسی قرار گرفته و هر کدام با کاهش ازدواج روال نگران کننده ای را در پیش گرفته اند که نیازمند بررسی بیشتر، فرهنگسازی و تعیین مشوق‌های اثرگذار است.
نگاهی به میانگین سن ازدواج جوانان کشور در این بازه ۱۰ ساله نشان می دهد که در سال ۱۳۹۲، سن ازدواج زنان ۲۳.۱ و سن ازدواج مردان ۲۷.۳ بوده است و میانگین سن ازدواج زنان در سال ۱۴۰۲ براساس آمار به ۲۴ و مردان به ۲۸.۳ افزایش یافته است.
در سال ۱۳۹۲، سن ازدواج زنان ۲۳.۱ و سن ازدواج مردان ۲۷.۳ بوده است و میانگین سن ازدواج زنان در سال ۱۴۰۲ براساس آمار به ۲۴ و مردان به ۲۸.۳ افزایش یافته است
۱۲ میلیون جوان در سن ازدواج داریم
سینا کلهر معاون جوانان وزارت ورزش و جوانان نیز پیش از این یکی از مأموریت های اصلی این معاونت را رصد و ارزیابی وضعیت ازدواج در کشور عنوان کرده و گفته بود، سن ازدواج مقوله عرفی است، اگر برای دختران ۱۵ تا ۴۹ سال و پسران ۲۰ تا ۴۹ سال حساب کنیم، حدود ۱۲ میلیون نفر در سن ازدواج قرار دارند و ۱۰ تا ۱۲ درصد افراد در سن ازدواج هر ساله متاهل می شوند که نیازمند برنامه ریزی برای افزایش این آمار هستیم.
وی با اشاره به اقدامات و فعالیت های معاونت جوانان وزارت ورزش برای ازدواج تصریح کرد: شاید مهمترین کاری که انجام شده، تدوین نقشه آمایش ازدواج و طلاق کشور است.
قانون چه حمایتی می کند؟
بر اساس ماده ۶۸ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت؛ به منظور حمایت از ازدواج جوانان، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است از محل پس انداز و جاری قرض الحسنه نظام بانکی، تسهیلات قرض الحسنه ازدواج به تمامی زوج هایی که بیشتر از چهار سال از تاریخ عقدشان نگذشته باشد و تاکنون تسهیلات ازدواج دریافت نکرده اند با اولویت نخست پرداخت کند.
همچنین بانک‌ها باید برای ضمانت صرفاً یکی از سه مورد اعتبار سنجی یا یک ضامن و سفته و یا سهم فرد از حساب هدفمندی یارانه ها را به منزله ضمانت بپذیرند.
مسئولیت حسن اجرای حکم این ماده به عهده بانک مرکزی و بانک‌های عامل و تمامی مدیران و کارکنان ذی ربط است. عدم پرداخت یا تاخیر در پرداخت تسهیلات تخلف محسوب شده و قابل پیگیری در مراجع ذی صلاح است. همچنین تمامی بانک‌ها موظفند به صورت ماهانه تعداد تسهیلات قرض الحسنه ازدواج پرداختی و تعداد افراد در نوبت دریافت این تسهیلات را به صورت عمومی اعلام کنند.
بانک‌ها باید برای ضمانت صرفاً یکی از سه مورد اعتبار سنجی یا یک ضامن و سفته و یا سهم فرد از حساب هدفمندی یارانه ها را به منزله ضمانت بپذیرند
بر اساس قانون، از منابع این ماده برای تامین جهیزیه با کالای ایرانی به ستاد اجرایی فرمان امام (ره) اختصاص می یابد. زوجین می‌توانند به جای استفاده از تسهیلات موضوع این ماده، از این تسهیلات حسب مورد به همان میزان، تمام یا بخشی از تسهیلات خود را از این طریق دریافت کنند و به مصرف برسانند.
همچنین قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت تاکید دارد که از سال ۱۴۰۱ به بعد، حداقل به اندازه نرخ تورم سالانه به مبالغ موضوع این ماده و تبصره های آن اضافه می‌گردد و بر این اساس وام ازدواج سال ۱۴۰۳ برای آقایان زیر ۲۵ سال و خانم های زیر ۲۳ هر نفر ۳۵۰ میلیون تومان و این مبلغ برای سایرین هر نفر ۳۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شد.
چقدر تسهیلات ازدواج پرداخت شده است؟
هرچند در پایان دولت سیزدهم تا کنون بانک ها برای پرداخت وام با مشکلاتی روبرو شده اند؛ اما نمی توان تعداد زوج های جوانی که از تسهیلات قانون برای ازدواج بهره مند شدند را نادیده گرفت؛ بر اساس اعلام بانک مرکزی، شبکه بانکی از ابتدای سال جاری نیمه مردادماه بالغ بر ۵۶۳ هزار میلیارد ریال تسهیلات قرض الحسنه ازدواج به متقاضیان پرداخت کرده که در مقایسه با سهمیه تکلیفی برای این تسهیلات تا تاریخ ۱۴ مرداد ۱۴۰۳ (مبلغ ۵۴۴ هزار میلیاردریال درنظر گرفته شده است)، عملکرد بیش از ۱۰۳.۵ درصدی داشته است.
کارکرد وزارتخانه های آموزش و پرورش، علوم و وزارت فرهنگ و ارشاد باید تغییر کنند
آنچه مسلم است؛ کارشناسان نسبت به مقوله ازدواج و کاهش آن در سال های اخیر واکنش نشان داده و اعلام کرده اند که در سال های آتی جمعیت ایران با کاهش قابل توجهی روبرو خواهد شد و مشکلات کاهش جمعیت، ایران را در سیاه چاله ای عمیق اسیر خواهد کرد.
لیلا برزین کارشناس خانواده معتقد است، افزایش سن ازدواج جوانان یک موضوع فرهنگی است و تغییر رویه به فرهنگسازی نیاز دارد.
اومی گوید: عادت کرده ایم همه مشکلات را اقتصادی ببینیم؛ هرچند نمی توان موضوعات اقتصادی را نادیده گرفت اما مشکل فراتر از اقتصادی و فرهنگی است و باید برای آن به فکر علاجی درست باشیم.
برزین با بیان اینکه باید از دوران کودکی و از دوران تحصیل کودکان را با مقوله ازدواج آشنا کرد و مهارت های لازم برای تشکیل خانواده را به آنها آموخت، تاکید کرد: درصد زیادی از جوانانی که امروز از ازدواج گریزان هستند، مهارت تشکیل خانواده را نیاموخته اند و باید کارشناسان و دستگاه های متولی از جمله آموزش و پرورش، ورود علمی به این موضوع داشته باشند.
درصد زیادی از جوانانی که امروز از ازدواج گریزان هستند، مهارت تشکیل خانواده را نیاموخته اند
او با تاکید بر اینکه کارکرد برخی نهادها از جمله وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مقوله تعلیم و تربیت باید تغییر کند، از اینکه هنوز دانشجویان مهارت های لازم برای تشکیل و اداره خانواده را بلد نیستند، گلایه کرد.
این کارشناس خانواده افزود: هر خانواده ایرانی که سلامت روحی جوانان برایشان مهم است، باید با راه انداختن نهضتی به معرفی دختران و پسران مناسب اقدام کنند؛ والدین و خانواده‌ها نیز فقط به تسهیل ازدواج جوانان کمک کنند و از سنگ اندازی در مسیر انتخاب آنها خودداری کنند؛ دولت ها نیز به وعده های خود و به مصوبات قانونی از جمله تعهدات خود در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت عمل کنند تا در آینده‌ای نزدیک آمارها تکان اساسی بخورند.
او ادامه داد: از خود بپرسیم برای ازدواج جوانانِ خانواده و دوستان و آشنایان خود چه قدمی برداشته ایم؛ چقدر خواسته ایم که به حل مشکلات مادی و معنوی آنان کمک کنیم تا آنها راه سالم ازدواج را برای رفع نیازهای خود در پیش بگیرند؟ پاسخ به این سوالات می تواند روند کنونی را بهبود بخشد.